Pomysł powstania Izby był inicjatywą społeczną podejmowaną już od 2001 r. przez kilka osób zaangażowanych w promocję polskich produktów regionalnych i tradycyjnych: Grzegorza Russaka – ówczesnego dyrektora Domu Polonii w Pułtusku, Marka Gąsiorowskiego – pracownika Fundacji Fundusz Współpracy Program „Agrolinia 2000”, członka Kapituły konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, Izabelli Byszewskiej – redaktor naczelnej tygodnika „Gospodyni”, pomysłodawczyni konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, Jana Zwolińskiego – kierownika Redakcji Rolnej Programu I Polskiego Radia, członka Kapituły konkursu . Inicjatywa polegała na utworzeniu izby gospodarczej o charakterze krajowym, nazwanej Izbą Produktu Regionalnego, która byłaby reprezentacją interesów producentów i mogła wpływać na rozwój rynku produktów regionalnych i lokalnych w Polsce, przygotowując zainteresowanych do wykorzystania dorobku prawnego Unii Europejskiej w zakresie ochrony produktów regionalnych oraz funkcjonowania po akcesji Polski do Unii Europejskiej.

Inspiracją do tej inicjatywy były doświadczenia wyniesione z prowadzonych szkoleń w Domu Polonii w Pułtusku oraz efekty I edycji konkursu “Nasze Kulinarne Dziedzictwo”. Po trzech edycjach konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” zawiązała się grupa zapaleńców (producenci, osoby zajmujące się rozwojem lokalnym w organizacjach pozarządowych, redaktorzy mediów związanych z obszarami wiejskimi), którzy podjęli działania by utworzyć organizację, mającą na celu z jednej strony uchronienia produktów tradycyjnych, regionalnych i lokalnych przed zapomnieniem, a z drugiej – ochronę i rozwój rynku tych produktów. Należało podjąć trud zorganizowania grupy, w której znaleźliby się wytwórcy tego typu produktów.

Z początkiem 2003 roku w Funduszu Współpracy rozpoczął działanie Polsko-Amerykański Program Rozwoju Produktów Lokalnych „Agro-Smak”, gdzie nastąpiło ponowne spotkanie inicjatorów powstania Izby, a ponadto utworzenie organizacji producentów zostało wpisane w planowe działania Projektu. W tym też czasie inne osoby i organizacje zainteresowały się problematyką produktów regionalnych i prowadziły swoje rozpoznania tego tematu. Nawiązana została współpraca z zainteresowanymi osobami. Powstała grupa robocza, w skład której wchodzili: Henryk Wujec reprezentujący Towarzystwo Inwestycji Społeczno Ekonomicznych;  Grzegorz Russak niezależny ekspert kuchni i produktów regionalnych; Marek Gąsiorowski z Fundacji Fundusz Współpracy, Projekt „Agro-Smak”; Izabella Byszewska – redaktor naczelna „Modnej Gospodyni”; Jan Zwoliński – kierownik Redakcji Rolnej Programu I PR; Jakub Jasiński z redakcji Rzeczypospolitej, Ryszard Kondratiuk z AgroBiznesKlubu; prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka z SGH; Maria Napiórkowska i Bożena Łęcka z Krajowego Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Brwinowie. Grupa robocza spotykała się wielokrotnie, pracując nad statutem, dyskutując o pozyskaniu członków oraz przygotowując spotkanie założycielskie.

Ponadto w 2003 roku prowadzona była III edycja Krajowego Konkursu “Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, w trakcie którego organizatorzy: redakcja “Modnej Gospodyni”, Projekt „Agro-Smak” i Redakcja Rolna Programu I PR Polskiego Radia promowały wśród wytwórców ideę założenia Izby. W trakcie Krajowego Finału III edycji Krajowego Konkursu “Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, na targach PolagraFarm (10 października 2003 r.) wybrana została 5 osobowa grupa producentów – reprezentacja 36 laureatów konkursu, kandydatów na członków założycieli Izby. Przedstawiciele producentów włączyli się w prace zespołu. Utworzono Komitet Założycielski, który podjął prace przygotowawcze organizacji Zjazdu Założycielskiego. Pierwsze spotkanie Komitetu Założycielskiego odbyło się 13 listopada 2003 roku w Warszawie w siedzibie Funduszu Współpracy

W lutym 2004 roku idea została zrealizowana – na zjeździe założycielskim 160 członków założycieli, reprezentujących zainteresowane podmioty gospodarcze podpisało statut, przez co powołało Izbę.  Powstała Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego – organizacja społeczno-gospodarcza, reprezentująca interesy swoich członków. PIPRiL jest formą prawną, dającą organizacji mocną pozycję w negocjacjach i wpływ na tworzone akty prawne. Izba zarejestrowana została 31 lipca 2004 roku, a 28 lutego 2005 roku uzyskała statut organizacji pożytku publicznego.

Członkami założycielami – w większości – zostali laureaci Konkursu, mający działalność gospodarczą. Uznali, że wśród najważniejszych zadań stojących przed organizacją jest konieczność dotarcia do świadomości producentów żywności, przetwórców, instytucji kontrolnych, samorządów, konsumentów, jednym słowem do świadomości społecznej o roli produktów tradycyjnych i regionalnych jaką odgrywają one na rynku europejskim i powinny odgrywać w Polsce w eksporcie i na rynku wewnętrznym. Równie ważnym zadaniem stała się promocja produktów tradycyjnych, regionalnych i lokalnych oraz ich producentów.

Pierwszym prezesem PIPRiL został Grzegorz Russak, znawca kuchni myśliwskiej, a przewodniczącym Rady Izby – Henryk Wujec. W skład zarządu powołani zostali: Izabella Byszewska, Marek Gąsiorowski, Jan Zwoliński. Od 2008 roku członkiem Zarządu była również Hanna Szymanderska. W 2009 r. prezesem został Henryk Wujec, który rozpoczął porządkowanie spraw Izby, jej finansów i zasad działania. Wiceprezesem została Izabella Byszewska a członkami Zarządu Jan Zwoliński oraz Zofia Winawer.

W 2010 roku Henryk Wujec, który został powołany w skład doradców Prezydenta RP, zrezygnował z funkcji prezesa Zarządu PIPRiL. Nowym prezesem została Izabella Byszewska a wiceprezesem Jan Zwoliński. Obecnie członkami Zarządu są również Jolanta Kamieniecka i Leokadia Świderska-Trebel.

Dzisiaj po dwunastu latach działania, w Izbie zrzeszonych jest ponad 200 członków. Ma trzy regionalne oddziały zarejestrowane w KRS: wielkopolski, świętokrzyski i lubelski oraz trzy oddziały nieformalne: w woj. zachodniopomorskim, łódzkim i podkarpackim. Przez te lata dokonała się częściowa wymiana pokoleniowa – dzieci zastąpiły swoich rodziców, założycieli Izby, przybyli tez nowi, młodzi członkowie.

Izba zdobyła ważną pozycję merytorycznego podmiotu partnerskiego dla samorządów i administracji oraz dla organizatorów wydarzeń związanych z uczestnictwem producentów żywności, takich jak m.in. Targi Smaki Regionów w Poznaniu, Regionalia w Warszawie czy EcoFamily i Agrotravel w Kielcach oraz Natura Food w Łodzi. Opiniuje wszelkie działania legislacyjne dotyczące producentów i produktów regionalnych i tradycyjnych, uczestnicząc w obradach sejmowej i senackiej Komisji Rolnictwa. Opiniuje  wnioski składane na Listę Produktów Tradycyjnych, członkowie władz PIPRiL – Izabella Byszewska i Jan Zwoliński są członkami Rady do Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych przy Ministrze Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prezes Izby, Izabella Byszewska reprezentuje członków PIPRiL w Radzie ds. Dialogu Społecznego w Rolnictwie przy Ministrze Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

PIPRiL wspiera producentów merytorycznie, organizuje dla nich seminaria i szkolenia, wydaje magazyn cykliczny „Smak i Tradycja” oraz foldery, ulotki, broszury promujące polskie produkty regionalne i tradycyjne i ich producentów; promuje swych członków w mediach. Realizowane są projekty (także międzynarodowe) związane z wytwarzaniem produktów tradycyjnych, w których uczestniczą członkowie Izby.

Niezmiernie ważną częścią działalności Izby jest administracja systemem jakości żywności „Jakość Tradycja”.  Pomysł utworzenia systemu pojawił się już w 2005 roku. Prace nad jego zasadami, regulaminem, logiem trwały przez cały następny rok. Decyzją z dnia 12 czerwca 2007r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uznał system „Jakość Tradycja” za pierwszy krajowy system jakości żywności. System jest notyfikowany przez KE w Brukseli, a jego uczestnicy mogą korzystać ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Do systemu są przyjmowane wyłącznie produkty wysokiej jakości wynikające z ich tradycyjnego charakteru, posiadające szczególną jakość, reputację lub cechy odróżniające je od innych należących do tej samej kategorii. Producent deklaruje zachowanie wyższych standardów produkcyjnych lub wyjątkowych cech produktów. Przed dopuszczeniem do uczestnictwa w systemie produkt podlega szczegółowej weryfikacji zgodnie z Regulaminem Znaku, który został przyjęty przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, a wcześniej zatwierdzony przez Radę, Zarząd Izby oraz Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej. Znak „Jakość Tradycja” jest znakiem zarejestrowanym w Urzędzie Patentowym pod numerem Z-307821 i chroniony zgodnie z prawem własności przemysłowej jako znak wspólny gwarancyjny. Do maja br. w systemie zostało zarejestrowanych ponad 200 produktów, z czego bardzo znacząca część to produkty wytwarzane przez członków PIPRiL.